Het eind van 2016 jaar nadert. Een mooi moment om terug te kijken, bijvoorbeeld naar alle mooie evenementen van afgelopen jaar. Het zijn er bijna te veel om op te noemen. Neem de bijeenkomst 'Energietransitie en Geothermie' van mei, waarvan de Greenport een van de organisatoren was.
Tijdens die bijeenkomst gaf onder meer Rob de Wijk van Den Haag Centrum voor Strategische Studies een presentatie over geopolitieke ontwikkelingen. Zo liet hij zien dat open economieën beter presteren dan gesloten economieën. Zo nam het belang van China op de wereldmarkt enorm toe toen Mao werd opgevolgd door Deng Xiaoping, die een veel internationalere blik had. De Wijks boodschap, zeker voor handelsland Nederland: gooi de grenzen niet dicht.
Grenzen bieden veiligheid. Ze beschermen tegen de buitenwereld. Maar grenzen zijn ook een belemmering voor jezelf. Ze voorkomen groei. Je wordt een eiland, om te spreken in MINT-termen (zie het verslag van die bijeenkomst verderop in deze Update).
Als er iets is wat de aanpak van de Greenport kenmerkt, is dat we doen alsof er geen grenzen zijn. 'Grensontkennend samenwerken', noemde pas iemand onze aanpak. Die werkwijze gaat een stap verder dan 'over je grenzen heen stappen'. In dat laatste geval trek je heel even je warme jas aan, doe je de deur open en zet je een stap naar buiten, om even later terug te keren.
Bij 'grensontkennend samenwerken' is er geen deur, er is zelfs geen muur. In alle openheid praat je met je buren. Zoals we deden tijdens de Roadmap Next Economy. In een sfeer van vertrouwen en wederzijds begrepen eigenbelang spraken we met andere regionale partijen. Niet om er zelf beter van te worden, maar om er samen beter van te worden.
Steeds vaker om me heen zie ik voorstanders van zo'n aanpak. Zo viel de term 'grensontkennend samenwerken' ook bij de Meet & Greet Energie die we vorige week organiseerden met de gemeente Pijnacker-Nootdorp. En neem de presentatie van Annemieke Roobeek over clusters tijdens het Westland Event: ook zij pleitte voor een samenwerking die gebouwd is op openheid en geen grenzen kent.
Het is misschien een beetje vreemd, maar op de grens van 2016 en 2017 houd ik hier een pleidooi voor het negeren van grenzen. Ik hoop dat u mij dat vergeeft en dat ik u op de drempel van 2017 een mooi nieuw jaar mag wensen. Geniet tijdens de komende feestdagen, kijk met goed gevoel terug op 2016, doe nieuwe energie op voor het nieuwe jaar, en gooi de deuren open!
Jolanda Heistek
Programmamanager
Energie
Meer informatie over dit thema: Marc Wiese
Themacoördinator Energie
Hoge opkomst bijeenkomst over ‘Duurzame energie in de Greenport’
Binnen de tuinbouw is steeds meer aandacht voor alternatieve bronnen voor energie. Maar dat bewustzijn moet worden omgezet in meer concrete projecten en in snelheid. Dat was de belangrijkste boodschap van de Meet & Greet Energie die Greenport Westland-Oostland en de gemeente Pijnacker-Nootdorp organiseerden.
Greenport Westland-Oostland is het regionale samenwerkingsverband tussen overheid, bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en kennisinstellingen. Samen werken zij aan een vitale en duurzame toekomst voor het regionale tuinbouwcluster. Energie is daarbij een van de speerpunten. Ook voor Pijnacker-Nootdorp is energie een belangrijk thema: zo loopt in die gemeente een aantal baanbrekende geothermie-projecten.
Groeiend bewustzijn
Op maandag 12 december vond de tweede Meet & Greet Energie van de Greenport en Pijnacker-Nootdorp plaats, met als thema ‘Duurzame energie in de Greenport’. Het aantal deelnemers was flink hoger dan vorig jaar, namelijk ruim 100. Daarvan was ruim 60 procent ondernemer. Een signaal dat binnen de tuinbouw een groeiend bewustzijn is dat op termijn afscheid genomen moet worden van fossiele brandstoffen.
Tijdens de Meet & Greet werden bezoekers geïnformeerd over onder meer een aantal projecten op het gebied van alternatieve bronnen. Zo vertelde ondernemer Hans Koolhaas dat sinds juni al 49 tuinbouwbedrijven zich hebben aangemeld voor de Warmtecoöperatie Zuidplaspolder. Een zelfde aantal bedrijven heeft zich aangesloten bij Trias Westland, dat op 4 kilometer diepte wil boren naar warmte, vertelde directeur Marco van Soerland.
Energieakkoord
Daarnaast was er veel aandacht voor het Energieakkoord, waaraan momenteel de laatste hand wordt gelegd. Dit akkoord bevat afspraken over het behalen van de doelen voor 2030 op het gebied van de uitstoot van CO2, verduurzaming en energieverbruik. José van Egmond, wethouder Glastuinbouw Pijnacker-Nootdorp en ambassadeur Greenport Westland-Oostland Duurzame Energie: “We willen de eerste Greenport zijn die klimaatneutraal is.”
Om die doelen te bereiken zijn drie zaken nodig: bewustzijn, concrete projecten en snelheid. Het bewustzijn groeit, merkte dagvoorzitter Maya van der Steenhoven (directeur Programmabureau Warmte Koude Zuid-Holland) op. “Er zijn vandaag bijna twee keer zo veel deelnemers als tijdens de Meet & Greet van vorig jaar.”
Concrete projecten zijn er ook steeds meer. Randvoorwaarde voor het slagen van projecten op het gebied van bijvoorbeeld geothermie of restwarmte is de ‘machtsfactor’, vertelde Petrus Postma van Bloc, dat werkt aan een CO2 Smart Grid. Ofwel: hoe meer deelnemers, hoe groter de kans op succes.
Niet afwachten
De belangrijkste randvoorwaarde is echter: snelheid. Die moet omhoog, vond een aantal deelnemers aan de Meet & Greet. De snelheid kan onder meer bevorderd worden door het maken van cross-overs tussen verschillende sectoren, vertelde Kees d’Huy, directeur Stedelijke ontwikkeling & Smart Cities, TNO en voorzitter transitiepad Smart Energy Delta van de Roadmap Next Economy. Zo kan de tuinbouw helpen met het versnellen van het verduurzamen van de stedelijke omgeving. d’Huy: “We hebben nog 8.000 werkdagen tot aan 2050. Dat betekent dus onder meer dat er wekelijks duizenden woningen in deze regio verduurzaamd moeten worden.”
Geld is daarvoor een belangrijk hulpmiddel, bijvoorbeeld als het gaat om de proceskosten. De overheid – maar ook partijen als het Groenfonds – kunnen hierin een rol spelen. Wat niet helpt is niks doen en afgeven op (tussentijdse) oplossingen, vertelde Ted Duijvestijn, directeur Duijvestijn Tomaten en bestuurslid van de Greenport. “Een stip aan de horizon zetten en dan afwachten, dat werkt niet. Dus soms moet je oude structuren gebruiken.”
Meer informatie over dit thema: Peter Verbon Themacoördinator Strategische Gebiedsontwikkeling (Provincie ZH)
Je kunt tegenwoordig geen bijeenkomst bezoeken of er is wel een presentatie over de toekomst. De video's van drones, zelfrijdende auto's en volautomatische teeltsystemen vliegen dan om je oren. Minstens zo interessant is: hoe ziet de maatschappij van de toekomst eruit, welke rol speelt techniek daarbij, en wat zijn de gevolgen voor de tuinbouw? Daarover organiseerde MINT een inspirerende sessie.
MINT staat voor Maatschappelijke Invloed van Nieuwe Technologieën en is een initiatief van de provincie Zuid-Holland. Met onder meer kennissessies, onderzoeken en publicaties onderzoekt MINT hoe de wereld van morgen eruit ziet, en hoe techniek zich mengt in ons dagelijks leven.
Bekijk hierboven de uitleg over MINT
De aanpak van MINT is ook voor de tuinbouw relevant. Gaan we naar een hele open samenleving waarin iedereen alles met elkaar deelt en je businessplannen ieder jaar wijzigen? Of gaan we naar een samenleving waarin een paar multinationals het nog voor het zeggen hebben?
Daarom vond eerder dit jaar de bijeenkomst 'Horticulture in transition' plaats. Vele tientallen tuinbouwprofessionals dachten toen na over de toekomst van de tuinbouw.
Op 13 december was het vervolg op deze bijeenkomst. Bij Anthura kwamen circa 25 ondernemers, onderzoekers en vertegenwoordigers van overheden samen om - onder leiding van Bureau Drift - de toekomst van zowel de maatschappij als van de tuinbouw verder uit te werken.
Voorbereiden op de toekomst
Door de enorme ontwikkelingen in de technologie verandert de wereld in een rapper tempo dan wij denken. De maatschappij en de economie zullen onherkenbaar veranderen. En dat zal ook grote impact hebben op ondernemers en de tuinbouw.
Waar het precies naartoe gaat weet niemand, maar er zijn verschillende scenario’s denkbaar. Gaan we bijvoorbeeld naar een hele open samenleving waarin iedereen alles met elkaar deelt en je businessplannen ieder jaar wijzigen? Of gaan we naar een samenleving waarin een paar multinationals het nog voor het zeggen hebben?
De toekomst is dus onzeker. Maar afwachten is niet de juiste houding, bleek tijdens de bijeenkomst van MINT van 13 december. Wie actief nadenkt over de latere tijden kan zich beter voorbereiden, en de toekomst misschien zelfs sturen.
Vier toekomstscenario's
Tijdens de bijeenkomst waren de grote trends globaal/lokaal en gesloten/open. Van deze trends werden twee assen gemaakt, wat leidde tot vier kwadranten. Elk kwadrant stond daarmee voor een mogelijke toekomst voor onze maatschappij. Zo staat het kwadrant 'globaal' + 'open' voor een zeer beweeglijke toekomst met een schat aan mogelijkheden.
De aanwezigen werkten de vier kwadranten - dus de mogelijke toekomstscenario's - uit:
Conglomeratenwereld: dit scenario staat voor een globale, gesloten toekomst. De wereld lijkt op de 20ste eeuw, maar dan met 21ste eeuwse technologie. Een wereld van (informatie)schaarste en monopolies van grote internationale concerns.
Grenze(n)loze wereld: dit scenario staat voor een globale, open toekomst. Samenwerken is in dit scenario belangrijk. Dat leidt tot snelle disrupties, globale clusters en veel kansen voor bedrijven en burgers met de juiste competenties, Maar ook voor een wereld met weinig zekerheden.
Bottom-up wereld: dit scenario staat voor een lokale, open toekomst. De trend van ‘Glocalisation’ zet door. De maatschappij bestaat uit lokale gemeenschappen en dynamische netwerken.
Eilandenwereld: : dit scenario staat voor een lokale, gesloten toekomst. De wereld lijkt op die van lang geleden: gesloten gemeenschappen die technologie dicht bij zich houden. Kleine samenlevingen zijn zelfvoorzienend, en dus circulair.
De iTommie
Al deze scenario's hebben mogelijke gevolgen voor de rol van de tuinbouw. Zo is in het scenario Grenze(n)loze wereld het concept Feeding the Mega-cities leidend. In het scenario Eilandenwereld zal voedselproductie plaatsvinden in onder meer volkskassen.
Tijdens de presentaties over de scenario's werd flink gediscussieerd over de toekomst. Enkele reacties: "De tijd van het consolideren van het famliebedrijfsleven van de afgelopen decennia is nu echt voorgoed voorbij aan het gaan", "Ondanks de technologische vooruitgang en robotisering in de teelt, zal dat juist gaan leiden tot veel meer werk" en "Apple zorgt straks voor de meest betrouwbare tomaat in het schap. De iTommie".
Waarin moeten we hoe dan ook investeren?
De vier scenario's hebben dus elk andere gevolgen voor de tuinbouw. Maar er zijn ook zaken die overeenkomen tussen de scenario's. Zo bleek uit de discussies dat de tuinbouw hoe dan ook moet investeren in energie, in collectieve marketing, in ICT en dataverkeer en in het Kenniscentrum Plantenstoffen. Dit zijn dus zaken waarin de sector moet investeren, ongeacht welk scenario (of welke combinatie van scenario's) bewaarheid worden.
Binnenkort verschijnt het eindrapport van Bureau Drift, met daarin hun bevindingen over de maatschappelijke impact van nieuwe technologie in Zuid-Holland. Dat gaat niet alleen over de tuinbouw, maar ook over andere sectoren. Voer voor de geest, voorspellen we. Greenport Westland-Oostland houdt u op de hoogte.
De Greenport werkt aan een duurzame en vitale toekomst voor het regionale tuinbouwcluster. Ofwel: we werken samen aan het perspectief voor de volgende generatie. Maar welke toekomst wil die generatie eigenlijk? We vroegen het Wouter van den Bosch, scheidend voorzitter van Tuinbouw Jongeren Oostland. "We moeten de tuinbouw opnieuw uitvinden."
Wouter van den Bosch (25) is ondernemer van de toekomst. Ooit komt de dag dat hij het familiebedrijf voortzet. Nu al spreekt hij vaak met zijn vader, Jaco van den Bosch, over hoe het bedrijf er dan uit komt te zien. Want als er één ding zeker is: de tuinbouw verandert, en dus ook Kwekerij Van den Bosch. Wouter: "We telen nu groene paprika op 5,5 hectare. Maar we zitten niet vast aan paprika. En 5,5 hectare is te klein voor de toekomst, maar schaalvergroting is volgens mij niet de weg."
Competitief blijven
De toekomst fascineert Wouter. Niet alleen de toekomst van het familiebedrijf, maar ook die van de tuinbouw. De 'oude' route is niet de weg naar een vitale toekomst, verwacht Wouter. De sector moet beter werken aan internationalisering en duurzaamheid. "Met duurzaamheid kun je niet winnen, maar zonder duurzaam te zijn kun je wél verliezen. De tuinbouw heeft dus onder meer restwarmte en rest-CO2 nodig om competitief te blijven."
Daarnaast moet meer energie gestoken worden in het ontwikkelen van nieuwe producten, bijvoorbeeld op het gebied van biobased. Dat brengt een aantal concrete actiepunten met zich mee. Zo moet de regelgeving in sommige gevallen aangepast worden: bijvoorbeeld algen mogen niet zonder meer op een 'gewoon' tuinbouwbedrijf geteeld worden. Voor zulke producten is ook een nieuwe marktbenadering nodig.
Exploitatieve en exploratieve kennis
Maar het belangrijkste actiepunt voor de tuinbouw, vooral als het gaat om nieuwe producten: kennis. Zeker op het gebied van nieuwe producten is er veel wetenschappelijke kennis, maar die vindt nauwelijks haar weg naar de tuinbouw. Daarbij komt dat de nadruk bij kennisontwikkeling nog vaak ligt op efficiëntie. "Als je je alleen richt op efficiëntie, dan bereik je stilstand, geen vooruitgang."
Er moet dus meer kennis ontwikkeld worden op het gebied van nieuwe producten: "Er zijn twee soorten innovatie: exploitatief - dus gericht op het verbeteren van het huidige - en exploratief - gericht op vernieuwing. Exploitatieve kennis over de tuinbouw is er wel, exploratieve kennis nauwelijks. Collectieven van tuinbouwondernemingen zouden zich daar hard voor moeten maken."
Tuinbouw opnieuw uitvinden
Het zijn niet zo maar actiepunten: ze zijn hard nodig. "Tijdens de crisis is er weinig ontwikkeld. Nu is er gelukkig veel aandacht voor de toekomst van de sector. Dat moet ook wel, we moeten de tuinbouw opnieuw uitvinden."
Bij het opnieuw uitvinden van de sector zouden jongeren een duidelijke stem moeten krijgen; de toekomst heeft immers vooral betrekking op hen. Als voorzitter van Tuinbouw Jongeren Oostland legde Wouter de laatste tijd dan ook actief contact met andere bewegingen in de tuinbouw, waaronder de Greenport. "We willen dichtbij de besluitvorming zitten."
In januari neemt Wouter afscheid als voorzitter; zijn functie wordt overgenomen door Stefan Hendriks. Wouter kan zich dan weer volledig richten op Kwekerij Van den Bosch. "Mijn vader en ik praten vaak over de toekomst van ons bedrijf, en dat kriebelt soms. Want ook wij moeten zoeken naar de juiste richting."
Gezondheid & Geluk
Meer informatie over dit thema: Frans Pijls Themacoördinator Gezondheid & Geluk (Gemeente Westland)
Tomatenburger - een briljant businessmodel?
Ondervoeding en overvoeding zijn grote maatschappelijke problemen. Gezond eten is daarom een van de grote werelduitdagingen. In het boek 'Briljante business modellen in food' staan twintig bedrijven die gezond en duurzaam eten betaalbaar en schaalbaar maken. Achmea - mede-initiatiefnemer van het boek - organiseerde onlangs een bijeenkomst naar aanleiding van het boek.
'Briljante business modellen in food' is geschreven door Jeroen Kemperman, Jennifer op 't Hoog (beiden werkzaam bij Achmea) en Jeroen Geelhoed (&samhoud). Eerder maakten zij al 'Briljante businessmodellen', 'Briljante businessmodellen in de zorg' en 'Briljante businessmodellen in finance'.
In 'Briljante business modellen in food' staan cases uit onder meer de productie, de verwerking, de distributie en de verkoop. Alle bedrijven springen eruit op het gebied van visie, business model en waardecreatie.
Het boek werd gepresenteerd bij Achmea. Een klein aantal vertegenwoordigers uit de tuinbouw was aanwezig tijdens deze bijeenkomst. Zij konden onder meer genieten van een tomatoburger en een cordon blue gemaakt van bloemkool.
Volgt u de Greenport al op LinkedIn?
De Greenport is volop in beweging. Op alle thema's zijn bijna wekelijks ontwikkelingen te melden. Via onze website (www.greenportwo.nl), deze maandelijkse Update en twitter @greenportwo) houden we u hiervan op de hoogte. De Greenport is ook aanwezig op LinkedIn. Via onze eigen bedrijfspagina leest u het laatste nieuws. Tip: klik op "Volgen" en u ziet onze berichten voortaan in uw LinkedIn-tijdlijn.
Gezondheid & Geluk
